Hội Nội tiết sinh sản và Vô sinh TPHCM
HOSREM - Ho Chi Minh City Society for Reproductive Medicine

Tin tức
on Wednesday 28-05-2025 12:56am
Viết bởi: ngoc
Danh mục: Tin quốc tế

ThS. Nguyễn Huỳnh Cẩm Tú – IVF Tâm Anh

Giới thiệu
Việc đánh giá nguy cơ tử vong là rất quan trọng trong y học dự phòng, nhưng hiện nay vẫn thiếu các chỉ dấu sinh học đơn giản và hiệu quả để phục vụ mục tiêu này. Trong khi các chỉ số tinh dịch đồ thường được dùng để đánh giá khả năng sinh sản của nam giới, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy chúng cũng phản ánh sức khỏe toàn thân. Một số nghiên cứu trước đây cho thấy mối liên hệ giữa chất lượng tinh trùng thấp và nguy cơ tử vong cao, nhưng còn nhiều hạn chế về phương pháp.
Nghiên cứu này sử dụng một cơ sở dữ liệu lớn kết hợp với dữ liệu tử vong quốc gia để phân tích mối liên hệ giữa các thông số tinh dịch đồ và nguy cơ tử vong ở nam giới, đồng thời điều chỉnh các yếu tố gây nhiễu như tuổi, học vấn, tình trạng hôn nhân và khả năng sinh sản. Mục tiêu nghiên cứu là xác định liệu các chỉ số tinh dịch đồ có thể đóng vai trò như một chỉ dấu sinh học độc lập trong việc dự báo nguy cơ tử vong hay không.

Tầm quan trọng của yếu tố di truyền

Ngay cả sau khi đã điều chỉnh nhiều yếu tố gây nhiễu, chất lượng tinh dịch vẫn cho thấy mối liên hệ ổn định với nguy cơ tử vong thấp hơn. Điều này không chỉ phản ánh ảnh hưởng từ môi trường và lối sống, mà còn cho thấy vai trò đáng kể của yếu tố di truyền. Các gen liên quan đến sửa chữa DNA, điều hòa chu kỳ tế bào và kiểm soát stress oxy hóa có thể ảnh hưởng đồng thời đến sinh tinh và nguy cơ mắc bệnh mạn tính hoặc lão hóa sớm.
Các bằng chứng từ nghiên cứu di truyền quy mô lớn cho thấy có những yếu tố di truyền chung ảnh hưởng đến cả khả năng sinh sản và sức khỏe tổng thể. Do đó, chất lượng tinh trùng có thể phản ánh các cơ chế sinh học cơ bản liên quan đến tuổi thọ. Việc hiểu rõ những yếu tố di truyền này có thể mở ra hướng đi mới trong việc dự báo và cải thiện sức khỏe nam giới.

Tầm quan trọng của hệ miễn dịch

Một yếu tố quan trọng góp phần vào sự khác biệt giữa tuổi thọ và khả năng sinh sản của nam và nữ là sự vượt trội của hệ miễn dịch ở nữ giới. Phụ nữ được tiến hóa để thực hiện những chức năng miễn dịch phức tạp nhằm duy trì thai kỳ, trong khi nam giới có hệ miễn dịch kém hiệu quả hơn, khiến họ dễ bị nhiễm trùng và tử vong hơn.
Điều này đặt ra khả năng rằng các rối loạn miễn dịch vốn ảnh hưởng đến tuổi thọ nam giới cũng có thể làm suy giảm chất lượng tinh trùng từ sớm. Việc mất cân bằng miễn dịch tại hệ sinh dục nam có thể dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, ví dụ qua sự xuất hiện của kháng thể kháng tinh trùng.
Các nghiên cứu gần đây đã phát hiện tình trạng viêm và rối loạn miễn dịch rõ rệt ở nam giới vô sinh, dù họ vẫn khỏe mạnh về mặt lâm sàng tại thời điểm xét nghiệm. Những dấu hiệu miễn dịch sớm này có thể là nền tảng cho các bệnh lý nặng và tử vong trong giai đoạn sau của cuộc đời.
Hệ miễn dịch yếu ở nam giới không chỉ làm tăng nguy cơ tử vong ở tuổi già mà còn có thể là nguyên nhân gây ra chất lượng tinh trùng kém từ khi còn trẻ. Việc điều hòa miễn dịch không hiệu quả tại tinh hoàn và mào tinh có thể dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, thông qua cơ chế như sự hình thành kháng thể kháng tinh trùng.
Các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng nam giới vô sinh thường có dấu hiệu viêm mạn tính và rối loạn miễn dịch sớm, dù vẫn có vẻ khỏe mạnh tại thời điểm phân tích tinh dịch. Điều này cho thấy hệ miễn dịch bất thường có thể là cầu nối giữa vô sinh và nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng hoặc tử vong sau này.

Yếu tố môi trường và lối sống

Bên cạnh yếu tố di truyền, miễn dịch và bệnh lý, các yếu tố môi trường và lối sống cũng đóng vai trò quan trọng trong mối liên hệ giữa chất lượng tinh trùng và tuổi thọ ở nam giới. Sự khác biệt về tỷ lệ tử vong giữa nam và nữ thay đổi theo thời gian, phần lớn chịu ảnh hưởng từ hành vi như hút thuốc (phổ biến ở nam giới sau Thế chiến II) và gây ra tỷ lệ tử vong cao do ung thư và bệnh tim mạch.
Hút thuốc cũng đã được chứng minh là làm suy giảm chất lượng tinh trùng, cho thấy một cơ chế tác động kép đến khả năng sinh sản và sức khỏe lâu dài. Ngoài ra, các yếu tố như béo phì, tiếp xúc với bức xạ từ điện thoại di động và ô nhiễm môi trường cũng được cho là có ảnh hưởng tiêu cực đến cả tinh trùng và tuổi thọ.
Một cơ chế nổi bật là tổn thương telomere do các tác nhân môi trường gây ra. Telomere ngắn liên quan đến lão hóa sớm, bệnh tật và chất lượng tinh trùng kém. Đặc biệt, telomere ở nam giới dễ bị tổn thương hơn do thiếu các yếu tố bảo vệ liên quan đến gen nằm trên nhiễm sắc thể X.

Giả thuyết trung tâm

Dựa trên nhiều bằng chứng từ di truyền, miễn dịch, bệnh lý, môi trường và lối sống, tác giả đề xuất một giả thuyết trung tâm: stress oxy hóa là yếu tố then chốt liên kết giữa chất lượng tinh trùng kém và tuổi thọ ngắn ở nam giới.
Stress oxy hóa là tình trạng mất cân bằng giữa gốc oxy hóa tự do và chất chống oxy hóa. Stress oxy hóa đã được chứng minh là ảnh hưởng xấu đến chức năng tinh trùng, gây tổn thương DNA và đột biến di truyền. Đây cũng là một cơ chế nền tảng trong lý thuyết lão hóa cũng như nhiều bệnh mạn tính. Các yếu tố như béo phì, hút thuốc, ô nhiễm môi trường và rối loạn miễn dịch đều làm tăng stress oxy hóa, từ đó ảnh hưởng đến cả sinh sản và sức khỏe lâu dài.
Đặc biệt, telomere (một cấu trúc dễ bị tổn thương do oxy hóa) đóng vai trò quan trọng trong cả lão hóa và sinh tinh. Phụ nữ có mức chất chống oxy hóa và chiều dài telomere cao hơn nam giới, điều này có thể giải thích phần nào sự khác biệt về tuổi thọ giữa hai giới.
Tác giả kết luận rằng việc duy trì cân bằng oxy hóa trong cơ thể có thể là chìa khóa để đạt được cả khả năng sinh sản tốt và tuổi thọ cao. Đây là một giả thuyết đơn giản nhưng sâu sắc, mở ra nhiều hướng nghiên cứu và ứng dụng trong y học.

Tài liệu tham khảo: Aitken RJ. Spermatozoa as harbingers of mortality: the curious link between semen quality and life expectancy. Hum Reprod. 2025 Apr 1;40(4):580-584. doi: 10.1093/humrep/deaf027. PMID: 40037897.


Các tin khác cùng chuyên mục:
TIN CẬP NHẬT
TIN CHUYÊN NGÀNH
LỊCH HỘI NGHỊ MỚI
Năm 2020

Vinpearl Landmark 81, ngày 9-10 tháng 8 năm 2025

Năm 2020

Chủ nhật ngày 20 . 07 . 2025, Caravelle Hotel Saigon (Số 19 - 23 Công ...

Năm 2020

Caravelle Hotel Saigon, thứ bảy 19 . 7 . 2025

GIỚI THIỆU SÁCH MỚI

Kính mời quý đồng nghiệp quan tâm đến hỗ trợ sinh sản tham ...

Y học sinh sản số 73 (Quý I . 2025) ra mắt ngày 20 . 3 . 2025 và ...

Sách ra mắt ngày 6 . 1 . 2025 và gửi đến quý hội viên trước ...

Hội viên liên kết Bạch kim 2024
Hội viên liên kết Vàng 2024
Hội viên liên kết Bạc 2024
FACEBOOK